Wiedza jest silnikiem stojącym za każdą mądrą decyzją, każdy dużym pomysłem, każdą udaną strategią — ale nie każda wiedza działa w ten sam sposób. Czasami jest to proces krok po kroku zapisany w playbooku. Inne czasy to instynkt, który wnoszą najbardziej doświadczeni ludzie.

Kiedy rozumiesz różne sposoby, w jakie wiedza przejawia się w twojej organizacji, możesz dostrzegać luki, wzmacniać współpracę i w pełni wykorzystać to, co wie twój zespół. W tym przewodniku przedstawimy 16 typów wiedzy, podzielimy się jasnymi przykładami każdego z nich i pokażemy, jak ta wiedza może pomóc Twojemu biznesowi działać mądrzej, szybciej i lepiej.

Jakie są 16 typy wiedzy?

1. Wiedza jawna
2. Wiedza ukryta
3. Wiedza tacitna
4. Wiedza proceduralna
5. Wiedza deklaratywna
6. Wiedza a posteriori (czyli wiedza empiryczna)
7. Wiedza a priori
8. Wiedza instytucjonalna
9. Wiedza rozproszona
10. Wiedza ekspercka
11. Wiedza koncepcyjna
12. Wiedza metakognitywna
13. Wiedza wbudowana
14. Wiedza z dziedziny (czyli wiedza specjalizowana)
15. Wiedza strategiczna
16. Wiedza o sobie

Czym jest wiedza? (Definicja)

Wiedza odnosi się do informacji, umiejętności i zrozumienia nabytych dzięki doświadczeniu, edukacji, rozumowaniu lub odkryciu. 

Wykracza poza dane i fakty — wiedza reprezentuje spostrzeżenia, które pozwalają jednostkom i organizacjom podejmować świadome decyzje, rozwiązywać problemy i skutecznie podejmować działania.

Jakie jest inne słowo na wiedzę?

Synonimy wiedzy to zrozumienie, ekspertyza, świadomość, wgląd, mądrość oraz know-how. 

Chociaż każde z tych słów ma swoje własne niuanse, wszystkie odnoszą się do idei posiadania informacji, umiejętności lub doświadczenia. W kontekście biznesowym, terminy takie jak "ekspertyza" czy "know-how" często podkreślają wiedzę zastosowaną, podczas gdy "wgląd" i "mądrość" sugerują głębszą analizę i osąd.

Przykłady wiedzy

Wiedza obejmuje szeroki zakres zrozumienia, umiejętności i wglądów — od prostych faktów po złożone umiejętności rozwiązywania problemów. Obejmuje to wiedzę, jak jeździć na rowerze, pamiętanie przyczyn wydarzeń historycznych, zrozumienie teorii naukowych czy opanowanie instrumentu muzycznego. Wiedza może przyjmować wiele form:

• Wiedza deklaratywna — znajomość faktów, takich jak stolica kraju lub zasady gry.
  
  
• Wiedza proceduralna — znajomość sposobu wykonywania zadań, takich jak pieczenie chleba lub rozwiązywanie równania algebraicznego.
  
  
• Wiedza koncepcyjna — zrozumienie relacji między ideami, takich jak działanie ekosystemów czy dlaczego pewne strategie biznesowe działają.
  
  
• Wiedza tacitna — intuicja, instynkty i praktyczna wiedza, jak rozpoznać znajomą twarz w tłumie lub wyczuć odpowiedni moment na podjęcie decyzji.
  
  

Niezależnie od tego, czy nabyta przez naukę, obserwację, czy praktykę, wiedza kształtuje, jak poruszamy się w świecie, rozwiązujemy problemy i dzielimy się pomysłami z innymi.

16 typów wiedzy

Wiedza przybiera wiele form – niektóre łatwe do przekazania, inne trudniejsze do uchwycenia. Oto podział 16 kluczowych typów wiedzy, a także przykłady, jak każdy z nich przejawia się w pracy.

Wiedza jawna

Wiedza jawna jest łatwa do zwerbalizowania, zapisania, skodyfikowania i udostępnienia. Jest to rodzaj wiedzy, który można łatwo przekazać między ludźmi poprzez język, dokumenty lub inne sformalizowane środki. 

Ponieważ jest ona uporządkowana i zarejestrowana, wiedza jawna stanowi podstawę programów szkoleniowych, standardowych procedur operacyjnych i badań akademickich. Organizacje często polegają na wiedzy jawnej, aby zapewnić spójność, zachować pamięć instytucjonalną oraz skalować najlepsze praktyki w zespołach i lokalizacjach.

Przykłady wiedzy jawnej:

• Podręczniki i przewodniki
• Artykuły naukowe
• Bazy danych
• Materiały szkoleniowe

Główne cechy wiedzy jawnej:

• Systematyczna
• Łatwa do udokumentowania i komunikacji
• Często ustrukturyzowana w formatach takich jak tekst, diagramy czy formuły

Wiedza ukryta

Wiedza ukryta to wiedza, która nie została formalnie udokumentowana, ale mogłaby być wydobyta, gdyby została uchwycona i przekazana. Często żyje w codziennych nawykach, nieformalnych praktykach i niewypisanych zasadach, które kierują sposobem, w jaki ludzie współpracują. 

Ujawnienie wiedzy ukrytej pomaga organizacjom zidentyfikować luki i możliwości do skodyfikowania procesów dla lepszego dzielenia się wiedzą.

Przykłady wiedzy ukrytej:

• Niewypisane przepływy pracy
• Wskazówki przekazywane nieformalnie
• Preferowane sposoby korzystania z narzędzi wewnętrznych

Główne cechy wiedzy ukrytej:

• Nieformalnie skodyfikowana jeszcze
• Przenoszona poprzez obserwację lub rozmowę
• Często osadzona w rutynach

Wiedza tacitna

Wiedza tacitna to osobista, oparta na doświadczeniu wiedza, którą trudno wyrazić lub udokumentować. Często rozwija się w czasie poprzez praktykę i intuicję, a nie przez formalne nauczanie. 

Ponieważ wiedza tacitna jest trudna do artykułowania, zwykle przekazywana jest poprzez mentorstwo, coaching i bezpośrednią obserwację.

Przykłady wiedzy tacitnej:

• Instynkt projektanta dotyczący układów
• Moment negocjacji lidera
• Balans smaków szefa kuchni

Główne cechy wiedzy tacitnej:

• Trudna do artykułowania
• Nabyta przez doświadczenie
• Dzielenie się przez mentorstwo

Wiedza proceduralna

Wiedza proceduralna obejmuje znajomość wykonywania konkretnych zadań lub procesów. Obejmuje instrukcje krok po kroku, które kierują działaniami i zapewniają spójność w ramach powtarzalnych zadań. Wiedza proceduralna jest kluczowa dla efektywności operacyjnej i pomaga minimalizować błędy oraz czas szkolenia.

Przykłady wiedzy proceduralnej:

• Onboarding nowych pracowników
• Konfigurowanie oprogramowania
• Rozwiązywanie problemów klientów

Główne cechy wiedzy proceduralnej:

• Zorientowana na działanie
• Dokumentowana jako instrukcje krok po kroku
• Umożliwia spójną egzekucję

Wiedza deklaratywna

Wiedza deklaratywna to wiedza faktograficzna o tym, "co jest prawdą". Odnosi się do informacji, które można jasno wyrazić, takich jak dane, fakty i ogólna wiedza o świecie. Wiedza deklaratywna stanowi podstawę dla zrozumienia bardziej złożonych koncepcji i procesów.

Przykłady wiedzy deklaratywnej:

• Oświadczenia misji
• Dane o udziale w rynku
• Wymogi dotyczące zgodności

Główne cechy wiedzy deklaratywnej:

• Faktograficzna
• Stabilna w czasie
• Łatwo komunikowalna

Wiedza a posteriori (empiryczna)

Wiedza a posteriori jest nabywana przez doświadczenie, obserwację lub eksperyment. Ten typ wiedzy ma charakter empiryczny, co oznacza, że opiera się na danych i rzeczywistych dowodach do formułowania wniosków. Jest to kluczowe dla badań naukowych, testowania i podejmowania decyzji opartych na danych.

Przykłady wiedzy a posteriori:

• ROI nauki przez testowanie
• Obserwacja zachowań klientów
• Mierzenie wyników

Główne cechy wiedzy a posteriori:

• Pochodząca z doświadczenia
• Empiryczna i mierzalna
• Wspiera decyzje oparte na danych

Wiedza a priori

Wiedza a priori to wiedza, która istnieje niezależnie od doświadczenia, oparta na rozumowaniu lub logice. Ten typ wiedzy obejmuje prawdy matematyczne, wnioski logiczne i uniwersalne zasady, które nie wymagają dowodów empirycznych do potwierdzenia. Wiedza a priori stanowi fundament dla wielu modeli teoretycznych i ram.

Przykłady wiedzy a priori:

• Prawdy matematyczne
• Wnioski logiczne
• Zasady podstawowe

Główne cechy wiedzy a priori:

• Rozumiana bez obserwacji
• Oparta na logice
• Fundament dla ram

Wiedza instytucjonalna

Wiedza instytucjonalna dotyczy historii, kultury i procesów organizacji. Obejmuje zbiorowe doświadczenia, tradycje i know-how, które kształtowały organizację na przestrzeni czasu. Zachowanie wiedzy instytucjonalnej pomaga zapobiegać utracie krytycznych informacji, gdy kluczowi pracownicy odchodzą.

Przykłady wiedzy instytucjonalnej:

• Pochodzenie polityki
• Historia decyzji
• Świadomość przeszłych sukcesów

Główne cechy wiedzy instytucjonalnej:

• Specyficzna dla organizacji
• Formalny lub nieformalny
• Często występuje w zatrudnionych na stałe

Rozproszona wiedza

Rozproszona wiedza to informacje rozprzestrzenione wśród wielu osób lub działów. Często znajduje się w kieszeniach ekspertów w całej organizacji, co utrudnia dostęp bez celowej współpracy. Wykorzystanie rozproszonej wiedzy poprawia podejmowanie decyzji i sprzyja innowacjom.

Przykłady rozproszonej wiedzy:

• Wnioski regionalne
• Wiedza techniczna w zespołach
• Alokacje finansowe

Kluczowe cechy rozproszonej wiedzy:

• Rozproszona w zespołach
• Trudna do skonsolidowania
• Ujawniła się dzięki współpracy

Wiedza ekspercka

Wiedza ekspercka to dogłębne, wyspecjalizowane zrozumienie w danej dziedzinie. Rozwija się dzięki lata praktyki, formalnemu wykształceniu i doświadczeniu w świecie rzeczywistym. Wiedza ekspercka jest często źródłem innowacji, przywództwa i strategicznego kierunku w organizacji.

Przykłady wiedzy eksperckiej:

• Architektura oprogramowania
• Zgodność z przepisami
• Najlepsze praktyki SEO

Kluczowe cechy wiedzy eksperckiej:

• Specjalistyczna
• Nabyta dzięki doświadczeniu
• Źródło przywództwa

Wiedza konceptualna

Wiedza konceptualna obejmuje rozumienie zasad, modeli i relacji między pomysłami. Daje "dlaczego" za procesami i decyzjami, umożliwiając jednostkom łączenie faktów i procedur w szerszym kontekście. Wiedza konceptualna jest kluczowa w rozwiązywaniu problemów, krytycznym myśleniu i strategicznym planowaniu.

Przykłady wiedzy konceptualnej:

• Modele biznesowe
• Ramowe strategie
• Teorie naukowe

Kluczowe cechy wiedzy konceptualnej:

• Wyjaśnia "dlaczego"
• Skupia się na systemach i ramach
• Wspiera rozumowanie

Wiedza metakognitywna

Wiedza metakognitywna dotyczy świadomości własnych procesów i strategii uczenia się. Obejmuje zrozumienie, jak najlepiej się uczysz, rozpoznawanie luk w swojej wiedzy oraz stosowanie skutecznych technik uczenia się. Wiedza metakognitywna zwiększa elastyczność i uczenie się przez całe życie.

Przykłady wiedzy metakognitywnej:

• Znajomość skutecznych metod nauki
• Rozpoznawanie luk w wiedzy
• Refleksja nad wydajnością

Kluczowe cechy wiedzy metakognitywnej:

• Samozrozumienie
• Wspiera elastyczność
• Kluczowe dla nauki

Wiedza wbudowana

Wiedza wbudowana to wiedza wbudowana w systemy, produkty lub procesy. Często jest operacjonalizowana w narzędziach, technologiach i przepływach pracy, co utrudnia oddzielenie jej od samej infrastruktury. Wiedza wbudowana zapewnia spójność i efektywność w powtarzających się działaniach.

Przykłady wiedzy wbudowanej:

• Zautomatyzowane przepływy pracy
• Wbudowane kontrole jakości
• Specyfikacje projektowe

Kluczowe cechy wiedzy wbudowanej:

• Część infrastruktury organizacyjnej
• Trudna do oddzielenia od systemu
• Operacjonalizowana

Wiedza dziedzinowa (Wiedza specjalistyczna)

Wiedza dziedzinowa obejmuje ekspertyzę w określonej dziedzinie lub obszarze. Obejmuje terminologię, najlepsze praktyki i metodologie unikalne dla danej dziedziny. Wiedza dziedzinowa jest kluczowa dla podejmowania świadomych decyzji i skutecznego rozwiązywania problemów w kontekstach specjalistycznych.

Przykłady wiedzy dziedzinowej:

• Polityka zdrowotna
• Modelowanie finansowe
• Marketing cyfrowy

Kluczowe cechy wiedzy dziedzinowej:

• Specyficzna dla danego obszaru
• Kluczowa dla świadomych decyzji
• Wymaga ciągłego uczenia się

Wiedza strategiczna

Wiedza strategiczna kieruje podejmowaniem decyzji i planowaniem. Odnosi się do rozumienia celów długoterminowych, konkurencyjnych i dynamiki rynku. Wiedza strategiczna pomaga organizacjom priorytetyzować inicjatywy, alokować zasoby i skutecznie reagować na zmiany.

Przykłady wiedzy strategicznej:

• Wnioski konkurencyjne
• Strategie wzrostu
• Pozycjonowanie na rynku

Kluczowe cechy wiedzy strategicznej:

• Ukierunkowana na przyszłość
• Wspiera planowanie
• Napędza przewagę konkurencyjną

Wiedza o sobie

Wiedza o sobie polega na zrozumieniu własnych mocnych i słabych stron oraz preferencji uczenia się. Sprzyja osobistemu wzrostowi, inteligencji emocjonalnej i skutecznemu przywództwu. Wiedza o sobie umożliwia jednostkom podejmowanie świadomych decyzji dotyczących ich działań i celów.

Przykłady wiedzy o sobie:

• Znajomość osobistego stylu przywództwa
• Rozpoznawanie wyzwalaczy stresu
• Zrozumienie czynników motywacyjnych

Kluczowe cechy wiedzy o sobie:

• Osobista
• Refleksyjna
• Zwiększa efektywność i dobrostan

Zastosowania różnych rodzajów wiedzy

Nie każda wiedza służy temu samemu celowi - ale gdy zrozumiesz, jak każdy rodzaj wspiera Twój biznes, możesz wykorzystać odpowiednie informacje tam, gdzie mają największe znaczenie.

Jeśli Twoim celem jest utrzymanie zespołu w zgodzie i spójności, to wiedza eksploracyjna, procesowa, deklaratywna i instytucjonalna są kluczowe. To właśnie podręczniki, polityki i historyczne spostrzeżenia zapewniają, że każdy jest na tej samej stronie - niezależnie od tego, czy są na pokładzie, współpracują w zespołach, czy też podążają ustalonymi procesami.

Kiedy skupiasz się na wykorzystaniu innowacji i głębokich doświadczeń, to trudniejsza do uchwycenia wiedza ma znaczenie. Wiedza tacita, impliczna, ekspercka i konceptualna często żyje w umysłach Twoich najbardziej doświadczonych ludzi. Dzieląc się tymi spostrzeżeniami poprzez mentoring, przemyślane rozmowy i właściwe systemy, pomaga utrzymać przepływ pomysłów i zapobiegać zatrzymywaniu wiedzy w silosach.

Aby podejmować mądrzejsze decyzje szybciej, wiedza strategiczna, rozproszona i dziedzinowa to Twoje tajne bronie. Te rodzaje wiedzy łączą punkty między rynkowymi wnioskami, specjalistyczną wiedzą i rzeczywistością, pomagając Twoim zespołom działać szybko i pewnie w odpowiednim kierunku.

A aby wspierać wzrost i elastyczność, wiedza metakognitywna, osobista i wbudowana wchodzi w grę. Czy to zrozumienie, jak ludzie uczą się najlepiej, rozpoznawanie luk w systemach, czy wbudowanie wiedzy bezpośrednio w narzędzia i procesy, te rodzaje wiedzy pomagają Twojej organizacji pozostać elastyczną i gotową na przyszłość.

Zrozumiejąc różne role tych rodzajów wiedzy, możesz skupić swoje wysiłki w zakresie dzielenia się wiedzą tam, gdzie przyniosą największy wpływ - i upewnić się, że Twój zespół ma to, czego potrzebuje, by pracować mądrzej, a nie ciężej.

Czym jest zdobywanie wiedzy?

Zdobywanie wiedzy odnosi się do procesu uczenia się, gromadzenia i rozwijania wiedzy poprzez doświadczenie, edukację, obserwację lub formalne szkolenie. Odnosi się to do zbierania zarówno nowych informacji, jak i doskonalenia istniejącego zrozumienia, aby poprawić umiejętności, podejmowanie decyzji i innowacje.

Jednak zdobywanie wiedzy to nie tylko gromadzenie faktów. Chodzi o budowanie zrozumienia, które pomaga ludziom podejmować lepsze decyzje, szybciej rozwiązywać problemy i dostosowywać się do zmian.

Kluczowe cechy zdobywania wiedzy

Ciągłe i rozwijające się:
Zbieranie wiedzy nie jest czynnością jednorazową. To ciągły proces uczenia się, zadawania pytań i doskonalenia się z czasem.

Podyktowane zarówno doświadczeniem, jak i edukacją:
Uczenie się zachodzi zarówno dzięki praktycznemu doświadczeniu, jak i formalnym instrukcjom czy dokumentacji. Najlepsze strategie wiedzy rozpoznają i wykorzystują obie te ścieżki.

Aktywne, nie pasywne:
Prawdziwe zdobywanie wymaga zaangażowania. Nie chodzi tylko o czytanie lub słuchanie - chodzi o stosowanie, testowanie i internalizowanie tego, co zostało nauczone.

Oparte na refleksji i sprzężeniu zwrotnym:
Niezależnie od tego, czy chodzi o uczenie się indywidualne, czy budowanie wiedzy w organizacji, refleksja i pętle sprzężenia zwrotnego pomagają zapewnić, że wiedza jest dokładna, odpowiednia i ciągle się poprawia.

Skoncentrowane na rozwiązywaniu problemów:
Ostatecznym celem zdobywania wiedzy jest działanie. Wyposażają ludzi w wnioski, które są potrzebne do stawienia czoła wyzwaniom i podejmowania świadomych wyborów.

Przykłady zdobywania wiedzy

Formalne szkolenie i edukacja:
Programy wprowadzające, certyfikaty, warsztaty i kursy, które budują podstawowe lub specjalistyczne umiejętności.

Mentoring i coaching:
Wiedza przekazywana przez doświadczonych członków zespołu do nowych poprzez praktyczne wsparcie i wspólne doświadczenie.

Uczenie się przez działanie:
Zdobywanie wniosków bezpośrednio z projektów, eksperymentów i codziennego rozwiązywania problemów.

Dzielenie się wiedzą i dokumentacja:
Rejestrowanie tego, co zostało nauczone, przez wikis, podręczniki lub wspólne zasoby, aby inni mogli skorzystać z tej wiedzy.

Analiza danych i badania:
Przekształcanie obserwacji, opinii klientów lub analizy w skuteczne wnioski, które informują o strategii i podejmowaniu decyzji.

Samodzielne uczenie się:
Eksplorowanie nowych tematów, czytanie, uczestnictwo w webinarach lub korzystanie z zasobów online, aby samodzielnie wypełnić luki w wiedzy.

Jak zarządzać wiedzą

Zarządzanie wiedzą oznacza udostępnienie jej, aby ludzie mogli ją znaleźć i używać. Skuteczne zarządzanie wiedzą zapewnia, że odpowiednie wnioski są gromadzone, aktualizowane i dostępne - dokładnie wtedy i tam, gdzie zespoły ich potrzebują.

Czym jest zarządzanie wiedzą?

Przekształcanie informacji w działanie
Zarządzanie wiedzą to proces tworzenia, organizowania, dzielenia się i utrzymywania wiedzy w całej organizacji. Zapewnia, że ważne spostrzeżenia nie zatracają się w skrzynkach odbiorczych ani nie pozostają w głowach ludzi—i że Twój zespół zawsze ma dostęp do zaufanych informacji, których potrzebuje, aby działać szybko i pewnie.

Gdy jest dobrze zrealizowane, zarządzanie wiedzą zmniejsza liczbę powtarzających się pytań, skraca czas wdrożenia, zapobiega utracie wiedzy i utrzymuje zespoły w zgodzie.

Czym jest pracownik wiedzy?

Ludzie, którzy napędzają nowoczesne biznesy
Pracownik wiedzy to ktoś, czyja praca opiera się na myśleniu, rozwiązywaniu problemów i stosowaniu wiedzy—zamiast na zadaniach manualnych. Myśl analityków, konsultantów, inżynierów, marketerów, menedżerów ds. sukcesu klienta. Menedżer wiedzy to pracownik wiedzy, którego zadaniem jest zapewnienie, że wszyscy mają dostęp do informacji, których potrzebują. 

Ci pracownicy nieustannie podejmują decyzje i rozwiązują problemy. Danie im szybkiego dostępu do właściwej wiedzy (i możliwości dzielenia się tym, co wiedzą) sprawia, że indywidualna wiedza staje się wydajnością całego zespołu.

Czym jest graf wiedzy?

Łączenie punktów w Twoich informacjach
Graf wiedzy to uporządkowana mapa tego, jak Twoje dane, dokumenty, ludzie i pojęcia są ze sobą powiązane. Zamiast przechowywać informacje w silosach, graf wiedzy łączy powiązane treści—co ułatwia wyszukiwanie, odkrywanie i zastosowanie tego, co wie Twój zespół.

Zasilany inteligentniejszym wyszukiwaniem, bardziej spersonalizowanymi rekomendacjami i szybszym dostępem do odpowiednich informacji—szczególnie gdy jest zintegrowany z narzędziami, z których Twój zespół już korzysta.

Conclusion

Różne typy wiedzy kształtują sposób, w jaki Twoja organizacja działa, innowuje i rozwija się—jednak tylko wtedy, gdy są dzielone i wykorzystywane. Gdy rozumiesz, jak te typy wiedzy współdziałają, możesz zapobiec lukom informacyjnym, przyspieszyć naukę i umożliwić swojemu zespołowi podejmowanie mądrzejszych decyzji każdego dnia. Chcesz zobaczyć, jak Guru może pomóc Ci skuteczniej zarządzać wiedzą? Obejrzyj nasze demo teraz.

‍

‍

\